Panorama, 17 juli 2019

”Onverwacht is bij ons weggenomen, na fijne jaren samen, mijn lieve man.” Zo begint de overlijdensadvertentie voor Tjeerd van Seggeren. De vrouw die de lijst nabestaanden aanvoert, Tjeerds weduwe Jessica, staat twee jaar later terecht voor de moord op haar echtgenoot.

Ze is tenger. Donkerbruin, bijna zwart haar tot net over de schouders, het hangt los, lichte slag. Op de eerste dag van de drie dagen durende zitting draagt ze een knielange, donkerblauwe jurk met witte horizontale strepen en lange mouwen. Pumps in dezelfde kleur, brede, hoge hak. In haar oren fonkelen witte stenen, om de linkerringvinger een ring met veel bling. Open gezicht, keurig in de make-up. Kordaat stapt ze op het beklaagdenbankje af. Heel even kijkt ze de volle zaal in, een vluchtige blik die op niemand blijft rusten.

In de zaal zit haar schoonfamilie, net als vrienden van haar echtgenoot, mensen van de politie, andere belangstellenden. Antwoorden willen ze: wat is er in vredesnaam gebeurd in die nacht van 8 op 9 juli 2017?

Wat we weten is dit: op zaterdag 8 juli ging de 37-jarige Tjeerd naar het FreezeForze festival in De Westereen, een paar kilometer van zijn woonplaats Kollumerzwaag. De volgende ochtend vond een wandelaar zijn lichaam in een weiland, compleet verminkt.

In Jessica’s versie ging zij Tjeerd rond half één ophalen, dat had ze hem beloofd, maar op afgesproken plek en tijdstip zag ze niemand. Ze liep een rondje, geen spoor van haar man. Haar telefoon liet haar in de steek, het scherm was zwart, ze keerde huiswaarts, daar sliepen de kinderen. Ze belde haar schoonouders, samen met Tjeerds vader ging ze terug naar het festivalterrein om te zoeken, niets. De volgende ochtend, de jobstijding.

Maar volgens het Openbaar Ministerie bereidde Jessica de moord voor tot in de puntjes. ”Als een echte femme fatale” lokte ze Tjeerd naar het weiland en leidde hem af met seks, waarna een handlanger hem tot moes sloeg.

Foto van hún Tjeerd

Of ze voortaan een andere foto van Tjeerd willen gebruiken dan die ene die kort na de moord in de media opdook, verzoekt de advocate van Tjeerds ouders en zussen de journalisten in de zaal, ze stuurt het gewenste portret toe per mail. Op díe foto, zeggen de familieleden, is hij veel meer hún Tjeerd, ‘de levende Tjeerd’ over wie zelden nog gaat sinds hun zoon en broer ‘een zaak’ werd, en over wie zij het nou juist zo graag wél willen hebben. Tjeerd in een lichtgrijs pak, lila stropdas, takje lavendel op het revers.

Wrang detail: het is zijn trouwfoto, de zachte, verliefde blik in Tjeerds ogen is voor de vrouw die vandaag hier terechtstaat.

Die blik, de zoete woorden in de advertentie – wie hier in de zaal zit vraagt zich bijkans af of het wel over hetzelfde stel gaat. Op zitting ontstaat een beeld van een afbrokkelend huwelijk, van twee echtelieden die elkaar in de loop der jaren steeds meer naar het leven zijn gaan staan. Geregeld vallen er klappen in huize-Van Seggeren, zegt Jessica. Zorgen rijzen om de drie kinderen, bij familie, bij instanties, de spanningen escaleren. Tjeerd is jaloers, controleert haar telefoon, zegt ze. Ook vindt ze dat hij haar te weinig betaalt voor haar werk in het familiebedrijf. Hij vindt juist dat zij te veel uitgeeft. In het voorjaar van 2017 bedriegt ze hem met een ex, maar hij vergeeft haar.

Jessica: ”Het was een oorlogsgebied.”

Jessica als verdachte

Na de vondst van Tjeerds lichaam zet de politie groots in. Ze benadert buurtbewoners in een straal van vijftien kilometer via Facebook, deelt flyers uit, schakelt een tekstkar in, op zoek naar aanwijzingen en getuigen. Het levert tientallen tips op, maar geen verdachte.

De ouders en zussen van Tjeerd vermoeden meteen dat Jessica er iets mee te maken heeft. Want ja, de spanningen tussen de twee. En kort voor zijn overlijden was Tjeerd nog doodziek geworden nadat zij hem een drankje had aangeboden. Hij had zijn ouders toevertrouwd dat hij bang was dat zij hem wilde vermoorden.

Op 19 december, vijf maanden na Tjeerds dood, staat Jessica op het punt met de drie kinderen naar haar geboorteland Duitsland te emigreren, het afscheidsfeestje is al geweest – op de locatie waar Tjeerd en Jessica jaren eerder hun huwelijk vierden. En een afscheid kómt er, maar niet zoals Jessica het zich had voorgesteld. In plaats van de verhuiswagen komt er een politieauto voorrijden. Jessica brengt de feestdagen niet bij haar Duitse familie door, maar in een Nederlandse cel.

Nee, geeft het Openbaar Ministerie toe. Een smoking gun is er niet. ‘Ernstige bezwaren’ des te meer. Op zitting somt officier van Justitie Henk Mous op wat er volgens hem tegen de weduwe spreekt. De zoekslagen op de computer naar giftige planten, kort daarna de vermeende vergiftiging. De nacht voor haar verjaardag, eind juni. Tjeerd hoorde haar twee keer bellen, op fluistertoon. De volgende ochtend stonden voor dag en dauw haar moeder en oom aan de deur. Het excessieve telefooncontact tussen hen en Jessica toen de twee huiswaarts keerden, de zendmastgegevens die uitwijzen dat ze een rondrit door Friesland maakten, onder meer langs de plek reden waar Tjeerd twee weken later dood gevonden zou worden. Jessica zegt: ze kwamen wel vaker zo vroeg langs, en op de terugweg verdwaalden ze. De nachtelijke telefoontjes ontkent ze Het OM vermoedt dat het bezoek helemaal niet zo spontaan was, en dat moeder en oom op de terugweg een verkenningsronde maakten.

Dan zijn er nog getuigen die zeggen dat ze, in de nacht van de moord, twee personen zagen, van wie een vermoedelijk een vrouw was, met een lang voorwerp in de mouw, mogelijk een koevoet. De ‘oerkreet’ die een ander hoorde. Weer een ander hoorde iemand zeggen: ‘Ik haw ien deamakke’, Fries voor: ‘Ik heb iemand doodgemaakt.’ En dan is er nog de medegedetineerde aan wie Jessica verteld zou hebben dat ze haar man heeft vermoord, samen met iemand anders. ”Maar die gaan ze nooit oppakken, want hij woont niet in Nederland.”

Verder, de telefoonmetingen waaruit blijkt dat Jessica en Tjeerd heel dicht bij elkaar in de buurt waren rond het tijdstip van de aanval die hem doodde. Dat is op zich niet gek, maar dat ze niets meekreeg van de aanval wel, zegt het OM, want met zo veel geweld is het ondenkbaar dat Tjeerd geen geluid maakte, en dat Jessica er niets van meekreeg, zoals ze zelf zegt. 

Het feit dat zijn broek en onderbroek naar beneden waren, dat hij onder het vaginaal celmateriaal zat. Dat haar telefoon uit stond, dat ze langer over de terugweg deed (om een handlanger af te zetten, denkt het OM). Dat er de zondagochtend na het festival vanaf de huiscomputer naar begrafenisverenigingen werd gezocht, dat Jessica’s moeder die ochtend aan haar bovenbuurvrouw vertelde dat haar schoonzoon vermoord was. Het lichaam van Tjeerd was toen nog niet gevonden.

Het motief? Geld, deels, een dode man levert meer op dan een ex-man – zeker als die, zoals Tjeerd, een levensverzekering heeft van zes ton. Op zitting zegt ze dat niet geweten te hebben, maar een vriendin verklaarde dat ze er wel eens met haar over had gesproken. De belangrijkste reden om van hem af te komen is voor het OM evengoed de bloedhekel die ze aan haar man had, die enorme haat die sudderde in haar systeem.

De weduwe houdt vol: ze heeft niets met de dood van haar man te maken.

In tranen uitgebarsten

Jessica praat met twee woorden: ‘geachte rechter’, ‘geachte voorzitter’, ‘geachte officier van justitie.’ Weloverwogen, helder van stem, licht Duits accent. Weerloos is ze zeker niet, ze laat duidelijk weten wat ze ervan vindt. Ze maakt aantekeningen, tijdens een pro forma verscheen ze met een dikke ordner onder de arm.

Een paar keer barst ze in tranen uit, tijdens de drie dagen die de rechtbank voor de zitting heeft uitgetrokken. Ook raakt ze soms geïrriteerd, als de vragen haar te suggestief worden bijvoorbeeld, of als er naar haar zin te lang wordt doorgevraagd over hetzelfde. ”Dat mag toch?”, vraagt ze bits, retorisch, als een van de rechters constateert dat ze ”wat bozig” reageert. ”Ik heb mijn familie gevraagd om bij me te komen en er is niemand. Nie-mand.”

Dat terwijl ze zo close was met haar familie. Het OM is ervan overtuigd dat familieleden haar hebben geholpen de moord te beramen, en de rechtbank zaagt haar flink door over de intensieve contacten via telefoon en whatsapp. Vorig jaar augustus reisde moeder Sylvia vanuit het Duitse Dormagen naar Leeuwarden af om bij een pro forma te zijn, maar dat bezoek liep anders dan ze had gepland. In de wachtruimte van de rechtbank werd de 55-jarige vrouw aangehouden op verdenking van betrokkenheid bij de moord – onder meer op basis van tapgesprekken. Na zes dagen werd Jessica’s moeder weer vrijgelaten.

Twee andere namen die opduiken tijdens de zitting zijn die van Jessica’s oom Uwe en haar ex-vriend Patrick. Met Uwe, de oom van de vroege verjaardagsvisite, had ze veelvuldig contact via telefoon en whatsapp. Patrick is de man met wie ze Tjeerd bedroog in het voorjaar van 2017. Hij werd in maart van dit jaar aangehouden. Jessica zou aan een medegedetineerde hebben verteld dat haar ex bij de moord betrokken was. Patrick bleek een sluitend alibi te hebben.

Er was niet genoeg bewijs om moeder Sylvia en ex Patrick te laten uitleveren aan Nederland. Wel gelden ze nog steeds als verdachte. Binnenkort beslist het OM of ze dat blijven.

Zelf zegt Jessica tijdens de inhoudelijke behandeling zo min mogelijk over hen. Ook op verklaringen van getuigen reageert ze liever niet. ”Ik kan geen uitlatingen doen over wat andere mensen zeggen.” Het gesprek waarin ze aan een medegetineerde de moord zou hebben toegegeven ontkent ze. Op zitting noemt ze de vrouw zelf ze ”een gek die haar kinderen nog zou verkopen voor een goede prijs.”

Koekjeskruimels

De zaal blijft opvallend rustig. Ook als de rechters Jessica ‘mevrouw Van Seggeren’ blijven noemen. Ook als Tjeerds verwondingen tot in detail worden besproken. Ook als Jessica geëmotioneerd vertelt dat haar man haar mishandelde. Eén keer maar wordt er ge-tsssst, als het gaat over de auto die in beslag werd genomen. Voor ze het voertuig meegaf aan de politie, maakte Jessica hem schoon.

”Iedereen die wel eens naar CSI heeft gekeken weet dat je dan sporen wist”, zegt de rechtbankvoorzitter. De recherche kan daar nooit blij mee zijn geweest, houdt hij haar voor.

”Ja, dat snap ik”, zegt Jessica.

”Maar waarom deed u het?”

”Hij zat vol met koekjeskruimels.”

”Tssssss”, sist de zaal.

Schedel ingeslagen

Op de tweede dag van de zitting zijn de nabestaanden aan het woord.

Tjeerd is ‘die vermoorde man geworden’, zegt zijn moeder Helena, die man wiens schedel is ingeslagen, die met afgezakte broek is aangetroffen. ”Wij willen u vertellen over de lévende Tjeerd.”

Helena richt zich tot haar schoondochter. ”Je droeg zijn kind. Wat wás hij trots op je. We hebben je omarmd, we kregen je lief. Hoe heeft het dan kunnen gebeuren dat we hier nu tegenover elkaar staan?”

Werd Jessica jaloers, vraagt ze, toen Tjeerds vader hem drie dagen per week kwam helpen in de zaak? Ging ze daarom leugens rondstrooien? Tjeerd was heus niet de prins op het witte paard, zegt Helena. ”Hij was een hardwerkende middenstander. En hij hield van je.”

In het mortuarium, ”een plek waar jonge mensen niet horen te zijn”, keek ze en keek ze, en pas toen ze die dierlijke kreet van haar man hoorde, die zijn zoon wél herkende, realiseerde ze zich: dit is Tjeerd.

Tjeerds zus Christien vertelt hoe haar broer, tweeënhalf jaar ouder dan zij, haar soepstengels voerde in de box, en later een arm om haar heen sloeg als de jongens in de disco te opdringerig werden. Hij hielp haar met wiskunde, zij hem met boekverslagen.

Christien had er wel even over willen nadenken: wilde ze haar dode broer nog zien? Maar die tijd was er niet, het lichaam verslechterde te snel, ze moest nú beslissen.

Ze ging.

”Een totaal verminkt mens. Dit kón Tjeerd niet zijn.” Even nog die hoop, was het misschien toch níet haar broer? En toen het pijnlijke besef, want zijn handen. ”Ongeschonden, sierlijke lange vingers.”

Toen drong het door: haar grote broer was vermoord. Haar broer Tjeerd, die geen orgaandonor durfde te zijn, omdat hij het zo’n naar idee vond dat er in zijn lichaam gesneden zou worden. Haar broer Tjeerd, met de mooiste neus van het gezin, hier, in een mortuarium, onherkenbaar, in elkaar geplakt, met een absorptiematje onder zijn hoofd.

Kort na zijn dood, vertelt Christien, werden Tjeerds spullen verkocht of weggegooid, de familie werd niets gevraagd, een fotocamera wisten ze te redden uit een vuilcontainer. Haar eigen kinderen zijn nu bang om een ouder te verliezen. Veel bekenden lieten hen vallen, vertelt ze, zij konden of wilden niet meer met de familie omgaan. ”Ik koester hen die zijn gebleven.”

Terwijl Tjeerds moeder en zussen het woord voeren, houdt vader Dirk de foto van zijn zoon tegen zich aangeklemd alsof het een reddingsboei is. Diezelfde foto die naar de pers gaat, de foto van de trouwerij.

Wil Jessica op de monologen reageren, vraagt de rechter?

Ze huilt.

”Ik hoor hier óók niet te zijn, hier aan deze tafel. Jullie hebben altijd geroepen dat ik Tjeerd heb vermoord. Hoe dúrven jullie te denken dat ik mijn kinderen hun vader zou afnemen? Verschrikkelijk!”

De eis

Het Openbaar Ministerie eist twintig jaar.

Jessica is volledig toerekeningsvatbaar, stelt het OM, want persoonlijkheidsstoornissen zijn niet vastgesteld. De officier vindt verder dat Tjeerds ouders en zussen hun gevraagde schadegeld (variërend van 40.000 tot 60.000 euro) moeten krijgen. De drie kinderen, die in pleeggezinnen verblijven sinds de aanhouding van hun moeder, moeten elk hun gevorderde drie ton ontvangen.

Officier van Justitie Henk Mous noemt de zaak ‘uniek in haar doortraptheid’. Voor hem staat vast dat Jessica, samen met haar familie en mogelijk anderen, een complot smeedde om haar echtgenoot in de val te lokken en te doden.

Want, zeggen mensen die Tjeerd goed kenden, hij was geen feestbeest, maar Jessica drong aan dat hij naar het festival ging. Zij bood aan hem te halen en benadrukte de ophaalplek, legde zelfs uit hoe hij moest lopen – terwijl hij in de buurt opgroeide en de omgeving op zijn duimpje kent. ”Ik maak me mooi voor je”, smste ze hem in de loop van de avond. Het vaginaal celmateriaal op zijn lichaam dat er volgens het OM op wijst dat ze hem verleid, afgeleid heeft in het weiland. Zij zegt: natuurlijk zat hij eronder, ze hadden die dag een paar keer seks gehad. Maar volgens mensen die hem kenden was Tjeerd erg schoon op zichzelf, weigerde hij zelfs uit andermans glas te drinken. Dat hij na het seksen ongedoucht op stap zou gaan vinden zij onwaarschijnlijk. Forensisch onderzoek wijst niet uit hoe oud het materiaal is.

Mous rekent het Jessica zwaar aan dat ze geen openheid verschaft aan de familie. ”Feitelijkheden worden door haar ontkend en glashard gesteld dat ze niet juist zijn; en dan gaat het niet om verklaringen van horen zeggen maar om technische bevindingen zoals de gegevens uit de telefoon.”

Waarom moest Tjeerd dood? ”Het geld zal zeker meegeteld hebben”, zegt Mous. ”Maar ik zie toch echt de haat tegen Tjeerd als het belangrijkste motief.”

Losse eindjes

Het wapen waarmee Tjeerd is omgebracht mag dan zoek zijn – de verdediging heeft de messen geslepen. De ontbrekende smoking gun is koren op de molen van Jessica’s advocaat. ”Het OM stelt, maar bewijst niets”, zegt deze.

”Kan u werkelijk tot deze overtuiging komen, met alle onbeantwoorde vragen en losse eindjes in deze zaak”, vraagt Brian de Pree de rechtbank? ”Kan u cliënte veroordelen op basis van dit dossier, door dus min of meer op de goede gok en misschien wel een naar onderbuikgevoel, het scenario van de officier van justitie te volgen? Nee ik geloof niet dat u dat kan, zonder te twijfelen of u het juiste heeft gedaan. En weet u waarom ik dat niet geloof? Omdat ik dat in uw schoenen ook niet zou kunnen. En als ik het niet kan op basis van dit dossier, dan kan u dat ook niet.”

Vrijspraak is de enige optie, zegt de raadsman, die erop wijst dat de verdachte ook een nabestaande is.

”Ik heb goede en slechte tijden gehad met Tjeerd”, zegt Jessica in haar laatste woord. Van mij wordt alles negatief uitgelegd. Mijn kinderen hebben hun vader verloren en groeien niet eens meer met elkaar op. Naar mij wordt steeds vanaf het begin gewezen en ik weet dat ik er niets mee te maken heb.”

‘Onbeschrijfelijk leed voor de familie’

Op 11 juli oordeelt de rechtbank in Leeuwarden dat Jessica voor twintig jaar de cel in moet. Volgens rechtbankvoorzitter Kees Post is wettig en overtuigend bewezen dat de vrouw moedwillig en volgens een tot in de puntjes uitgewerkt plan haar echtgenoot om het leven bracht. Haar kinderen, vervolgt Post, moeten nu door haar toedoen niet alleen zonder vader, maar ook zonder moeder opgroeien. Het leed dat ze de familie van Tjeerd heeft veroorzaakt noemt de rechtbank ‘onbeschrijfelijk’. Ook wordt het haar zeer kwalijk genomen dat ze tijdens de verhoren en op zitting ‘kennelijk leugenachtig’ reageerde wanneer haar zaken werden voorgehouden en dat ze geregeld haar verklaringen aanpaste.

Behalve twintig jaar de gevangenis in moet Jessica haar schoonouders en schoonzussen elk 20.000 euro aan immateriële schade vergoeden. De schadevergoedingen voor de kinderen, 300.000 euro per kind, worden afgewezen.

In een zwartwitte jurk hoort Jessica hoofdschuddend de uitspraak aan, handen met roodgelakte nagels gevouwen op een lichtroze documentatiemap voor haar op tafel. Zonder een spier te verrekken loopt ze even later met de parketwachters mee de zaal uit.

Vrijwel onmiddellijk na de uitspraak kondigt Jessica’s advocaat Brian de Pree aan dat hij in hoger beroep gaat.