Trouw, 25 januari 2014

De 17-jarige David Raab verdronk vorig jaar. Klasgenoten Jannah Bos en Ioana Antonescu van het Leeuwarder gymnasium Beyers Naudé maakten een film over zijn dood en over de manier waarop hun school daarmee omging.

David maakte zich nergens druk om. Aan stress deed hij niet, bij David kwam altijd alles goed. Hij zat in de Schoolclub, waar hij onder meer feesten organiseerde – hij was daar fiscus, penningmeester. Stond goed op zijn cv, zei hij, want ambitieus was hij ook: na zijn eindexamen zou hij International Business gaan studeren in Groningen. Een allemansvriend, zeggen zijn vrienden, hij was gek op zeilen, gaf zeilles. En dat laatste maakt het zo ontzettend moeilijk te geloven dat juist water hem het leven kostte.

Het is 22 juli 2013, bloedheet is het, David is met een paar vrienden aan het zeilen bij natuurgebied De Grote Wielen aan de rand van Leeuwarden. De jongens zwemmen even, en als zijn vrienden weer aan boord klimmen en David niet zien, denken ze een moment dat hij ze voor de gek houdt.

Het was een hartstilstand, zullen ze later horen. De jongen was kansloos geweest.

Jannah is thuis als ze het nieuws via de telefoon hoort. Tijdens het gesprek valt ze stil, ze wil de stem aan de lijn niet geloven. Maar ze moet wel als haar vriend de televisie aanzet waar Omrop Fryslân op dat moment bericht dat er een jongen is omgekomen bij het zwemmen. Ze slikt terwijl ze het vertelt. “Dat kwam even heel hard binnen.”

De jongeren zoeken steun bij elkaar. Er komt een condoleanceregister, een groot deel van de klas is bij de begrafenis. Het ontroert de meiden hoeveel steun ze hebben aan elkaar, aan de klas, aan school. Niet lang daarna komen ze op het idee om hun profielwerkstuk te wijden aan dit gegeven: rouwverwerking op school.

Het profielwerkstuk is een flink project, ze mogen er tachtig uur aan besteden. “Het is dus belangrijk dat het ergens over gaat waar je hart ligt”, zegt Ioana. “Tegelijkertijd leek het ons een mooie manier om David te eren. En om het verhaal, de herinnering, zo goed mogelijk vast te leggen.”

De vriendinnen maken een plan: een deel van het project bestaat uit een wetenschappelijk onderzoek naar rouwverwerking – een ander deel uit een gefilmde documentaire. Voor de begrafenis had Jannah al een diavoorstelling samengesteld met foto’s van David. “Ik wist meteen dat ik iets met film wilde doen.” De docent is meteen enthousiast.

Een beetje eng vinden ze het wel, het is nog zo vers, zullen ze niemand voor het hoofd stoten? Ze moeten de hele klas enquêteren. Ook de klasgenoten die erbij waren toen David stierf. Heftig.

Ioana: “We hebben aangeboden om de enquêtes mondeling te doen, omdat het voor sommigen makkelijker is om te praten dan om heel zakelijk een lijst vragen in te vullen. Uiteindelijk hebben sommigen het mondeling gedaan, sommigen schriftelijk. Een paar mensen wilden liever niet meewerken. Ze vonden het te pijnlijk.” Een grote steun waren de ouders van David die ze netjes om toestemming hadden gevraagd.

Voor Davids dood hadden ze hen al eens ontmoet, tijdens de klassenbarbecue die bij David thuis werd gehouden. Er was even een gedoetje geweest, er was geld te weinig, en toen had Davids moeder aangeboden om het verschil bij te betalen. Jannah: “De ouders van David – dat zijn zo ongeveer de liefste mensen die ik ken.”

De ouders waarderen het enorm, het contact met de klasgenoten en vrienden van hun overleden zoon, de aandacht van Ioana en Jannah; en dat laten ze merken, zeggen de meiden.

“Ze vinden het fijn om te merken dat hun zoon wordt gemist, dat we aan hem denken.”

Voor de film werden de ouders ook geïnterviewd. Vlak voor de kerstvakantie kregen ze het eindresultaat te zien. Dat was emotioneel, zeggen de meiden. “Ze waren er stil van.”

Rouwen is voor iedereen anders, ontdekten de meiden, en dat maakt onzeker, zo merkten ze toen ze hun leeftijdsgenoten ondervroegen. Is het wel okay om te lachen? Of is het te snel? En wanneer mag het? Het zijn vragen waarmee veel klasgenoten blijken te worstelen.

Veel scholieren zeiden zich erg gesteund te voelen door de manier waarop de school met de dood van David is omgegaan: het condoleanceregister, een fotoboek met ‘Davids mooie momenten’, een collage die in de school kwam te hangen. Sommige leraren die David niet hadden gekend, repten met geen woord over diens dood – ongetwijfeld goedbedoeld, om niemand van streek te maken.

“Veel mensen trokken dat juist niet. De meeste leerlingen vonden het beter als er wel over werd gepraat.”

De meiden maakten hun film in één draaidag. Van hun docent konden ze een camera lenen, Jannahs vader hielp bij de montage. Komende dinsdag presenteren ze hun documentaire van een half uur, waarin behalve gesprekken ook muziek en gedichten zijn verwerkt. Een tijdje terug was er een herdenkingsdienst. Een ouder van een van de jongens die bij het ongeluk waren, kwam naar hen toe: jullie zijn toch die meiden van de film?

Soms was het zwaar voor Jannah en Ioana, er is heel wat afgehuild tijdens ‘the making of’. Maar het was ook mooi – het hielp de gymnasiasten ook met hun eigen verdriet. Behalve klasgenoten, leraren en ouders, interviewden ze ook een therapeut die gespecialiseerd is in rouwverwerking. “Praten helpt”, zegt Jannah. “Maar het was ook heel goed om het vast te leggen.’

Behalve dat het onderwerp dicht bij Jannah en Ioana staat, raakt het ook aan hun toekomstplannen: Jannah wil psychologie studeren, Ioana geneeskunde. “Hoe lichamen werken, hoe de geest werkt, zorgen, dat past bij ons.”

Het duo was zo met het project bezig, dat ze zich nauwelijks meer realiseerden: we krijgen hier ook nog een cijfer voor. Het wetenschappelijk onderzoek was het zakelijke en meest afstandelijke deel van het profielwerkstuk. Maar de film?

Ioana, glimlachend: “Als we er geen cijfer voor hadden gekregen, hadden we het ook gedaan.”

Collega journalist-en-noorderling Symen Bosma maakte voor Eén Vandaag deze reportage over Ioana en Jannah:

http://www.eenvandaag.nl/binnenland/48965/klasgenoten_maken_film_over_overleden_leerling