Trouw, 8 februari 2018

In februari 2008 werd Ganzedijk landelijk nieuws. Het Oost-Groningse gehucht zou compleet van de kaart worden geveegd. Nu, tien jaar later, zijn er vlindertuinen, een ‘social sofa’ en plannen om gezamenlijk te gaan koken.

Ganzedijk, dinsdagochtend. Het is fris, maar de zon speelt kiekeboe met de wolken, alsof de lente zich alvast langzaam warmloopt naast het veld. Een mevrouw in een rode jas loopt een rondje met een teckel, iemand staat een auto te wassen. Een dame van een energieleverancier gaat van deur tot deur, maar ze treft het niet, de meeste deuren blijven dicht. Het is stil op straat, mensen zijn aan het werk. Dat was wel eens anders: tien jaar geleden nog telde het dorp veel werklozen, het bijstands- en ander uitkeringsgehalte was enorm. Tien jaar geleden waren de meeste mensen op dinsdagochtend thuis, in Ganzedijk.

Verpauperde huizen, dichtgetimmerde ramen, tuinen met auto’s op blokken, fietswrakken en andere rommel in variërende staten van ontbinding. Zo was het, in 2008. En dus moest het dorp maar weg, oordeelde onderzoeksbureau Koöperatieve Architektenwerkplaats (KAW), dat de toekomst van de regio onderzocht in opdracht van de provincie Groningen, de toenmalige gemeente Reiderland en woningcorporatie Acanthus. Of nou ja: het advies betrof niet het hele dorp, maar 57 gedateerde woningwetwoningen – maar de adviseurs schetsten een toekomst waarin het hele dorp verdwenen was.

Dorpelingen waren woest. Het zou iets te maken hebben met de nabijgelegen miljonairsenclave Blauwe Stad, ze wisten het zeker. En, zeiden ze: de woningstichting liet bewust woningen verkrotten om later te kunnen zeggen: jammer jongens, de boel moet plat.

Er kwam commotie, publiciteit, er kwamen actiegroepen en nuances, een wethouder sneuvelde. De plannen verdwenen in de ijskast. De gedeputeerde kwam praten, de dorpelingen kregen geld om een tegenplan te maken dat zo briljant was dat KAW met het schaamrood op de kaken de sloopplannen in de papierversnipperaar zou laten verdwijnen.

Dat lieten ze zich geen twee keer zeggen. Ze vormden commissies, schoven bij elkaar aan tafel, grote kannen koffie gingen er doorheen. En nu, tien jaar later, slingert een vlindertuin door het dorp op de plek waar verpauperde huizen stonden. De dichtgetimmerde ramen zijn verdwenen.

Uiteindelijk werden er veertien huizen gesloopt, vertelt Sara Lich van de vereniging Dorpsbelangen. De rest is allemaal opgeknapt. Van een twee-onder-een-kapper waarvan de helft was dichtgetimmerd, is één huis gemaakt, dat werk. ”En de eigenaren van koopwoningen werd financieel tegemoetgekomen om iets aan hun huizen te laten doen. Wij zijn daar toen ook bij aangehaakt en hebben zo bijvoorbeeld onze vloer laten isoleren.”

Behalve de vlindertuin kwam er ook een speeltuin, vertelt ze. Eigenlijk is alles, in het bewonersplan stond – dat de naam Energiek Ganzediek meekreeg, er gekomen, alleen het pannenkoekenhuis niet. ”Maar dat was misschien een beetje hoog gegrepen.”
Het allerbelangrijkste, zegt Lich, was dat wie dat graag wilde, in Ganzedijk moest kunnen blijven wonen. ”En dat is gelukt.”

Eigenlijk herinnert alleen de tekst op de social sofa eraan dat het dorp bijna het Atlantis van Oost-Groningen was geworden. ‘Ganzedijk moet blijven!’ staat op het straatmeubel, waarvan de glasmozaïekdecoraties gebaseerd zijn op tekeningen van kinderen uit het dorp, hun initialen staan erbij, tussen de ganzen, vlinders, bloemen en juichende poppetjes. Een kolonie mussen laat luidruchtig van zich horen, een grote bonte specht geeft een indrukwekkende solo.

Het bankje staat midden in de vlindertuin, waar stukken groen onder water staan en waar de bewoners tijdens de laatste Burendag met zijn allen vlinderstruiken hebben staan planten, na afloop aten ze samen soep met broodjes. De vlinderstruiken zijn nog mini, de kaartjes hangen er nog aan. ”Je moet in de zomer eens terugkomen als alles in bloei staat”, lacht Lich veelbelovend.

De Steunstee, een woning waar verschillende hulpverleners koffie-ochtenden hielden – ook een initiatief dat in 2008 werd ingevoerd – wordt nog steeds goed bezocht, maar nu komen de mensen vooral voor de koffie en de gezelligheid en minder voor de problemen, zegt Willem Nomden. Hij was tien jaar geleden betrokken bij de plannen en houdt zich nu bezig met de toekomstvisie voor het dorp.

Het volgende project is een nieuw buurthuis, vertelt hij. Het huidige, dat in Hongerige Wolf staat, is ernstig verouderd en dus moet er een nieuw komen. Hoewel het pand voor beide dorpen is, zijn het vooral de Ganzedijkers die er gebruik van maken zegt hij, in Hongerige Wolf zijn de mensen wat meer op zichzelf. Erg verrassend was het dus niet toen de meeste stemmen opgingen voor Ganzedijk als nieuwe locatie. Het nieuwe pand moet naast de speeltuin komen. ”Daar willen we dan ook inzetten op de sociale cohesie”, zegt Nomden. ”Samen koken, dat soort dingen. De initiatieven lopen nu al, die draaien goed.”

Sociale dingen zijn belangrijk, erkent ook Sara Lich. ”We worden ouder, onze kinderen werken, we moeten er toch met zijn allen iets van maken. Dat geven we handen en voeten en ik moet zeggen dat het best aardig lukt. We hebben nu ook een buurtapp waarop we dingen delen. Dat is een fijn idee voor de mensen die alleen wonen. Je moet toch een beetje op elkaar passen.”

Het woont hier geweldig, vinden ze, als je zin hebt in drukte kun je die opzoeken, maar stilte is er ook, en hoe: de H. R. Remmersweg kijkt uit op weilanden waarboven zich wattenwolken aftekenen tegen een staalblauwe lucht, een levend schilderij. In de weilanden is het buffet geopend: een roofvogel hangt biddend in de lucht, een corpulente kater sluipt rond.

Een enorme boost, vertellen de dorpelingen, kreeg het buurtschap van het festival Hongerige Wolf, dat acht jaar geleden per ongeluk begon als een uit de hand gelopen verjaardagsfeest en nu elk jaar druk wordt bezocht door met name Randstedelingen. De bewoners van Hongerige Wolf en Ganzedijk krijgen gratis toegangskaarten, de ene dorpsgenoot die de drukte wilde ontvluchten kreeg een weekendje weg om de overlast te compenseren. Twee weken voor het festival zijn de bewoners van beide buurtschappen gezamenlijk druk met het ophangen van versieringen. Het verbroedert, zeggen ze.

Voorzieningen zijn er niet in Ganzedijk, de winkels en kroeg zijn al decennia weg, de SRV-wagen en de visboer komen niet meer, de school is vijf kilometer verderop. Maar och, iedereen heeft een auto en is niet anders gewend. Boodschappen doen ze vaak in Duitsland, Bunde is om de hoek. Nomden: ”Voor een ton heb je hier een twee-onder-een-kap. Kom daar ergens anders maar eens om.”

Dat zachte prijsje is meteen een potentiële valkuil, want we mogen dan tien jaar verder zijn – het stigma van probleemgezinnen, uitkeringen en verkrotting kleeft nog altijd aan Ganzedijk, het trauma is nog niet vergeten. De woningstichting houdt, zeggen ze, beter in de gaten wie er allemaal in het dorp komen wonen. Voor zover dat gaat, althans. ”We zijn natuurlijk ook geen politie-agent”, zegt Lich.

De Ganzedijkers houden van beelden in hun tuin. Stenen ganzen, roofvogels, leeuwen, een kar met paarden ervoor, een bulldog. Een brievenbus in de vorm van een stenen beer. In een tuin staan felgekleurde lantaarntjes tussen madeliefjes die dapper hun kopjes laten zien. Voor een raam vertellen houten letters dat Jaylano hier woont. Naast een andere woning staat een lesauto van rijschool 123-VOLGAS. In een tuin staat een oude Cadillac te koop – toch een auto in de tuin, maar het is nu de uitzondering en niet meer de regel.

Een paar huizen staan te koop. Van een paar eigenaren weten Nomden en Lich dat ze in onderhandeling zijn, en een ander huis werd laatst verkocht aan een jong gezin uit de polder. Ja, ze zijn blij met Ganzedijk, en trots dat ze er destijds zo voor zijn gaan liggen. ”Het doet zeer hoor, als er geschreven wordt dat je hele dorp aan de drank en drugs is”, zegt Lich. ”En dat alle huizen rijp zijn voor de sloop. Nou, je ziet het: ze staan er nog.”

De foto’s bij dit artikel zijn gemaakt door Reyer Boxem.