Trouw, 28 januari 2017
Twee jaar lang legden 24 camera’s vast hoe een boerderij uit 1837 langzaam door haar hoeven zakt. ‘De Stille Beving’ is een documentaire voor de rest van Nederland.
We zien zwartwitbeelden in de nacht en kinderen die uitleggen hoe een aardbeving werkt. Een schuddend Boeddhabeeldje. Een uil in de schuur, een steenmarter. Het gezin aan tafel. Het landschap, woest, weids. Een gevallen ornament dat weer op het dak wordt gezet.
De buurman die volschiet. ”Ter Laan is Ter Laan niet meer”, zegt hij. ”Alles is kapot. Het is net oorlog hier.”
Filmmaker Piet Hein van der Hoek, die zelf opgroeide in Noord-Groningen, koos bewust voor ingetogenheid: lange, trage shots, geen voice-over. “Ik wilde af van die waan van de dag waarmee de aardbevingsproblematiek wordt gebracht. Ik besloot dat dit de enige manier was om écht te laten zien hoezeer de discussie alle energie opslokt: mensen langdurig volgen. Het verhaal moet zichzelf vertellen.”
We zien de boerderij met vallende herfstbladeren, sneeuwvlokken, ontluikend groen. Dochters Annemijn en Zara op de trampoline, klimmend op de stutten. De meisjes schrijven een brief aan de koning. ”Beste koning Willem-Alexander. U heeft zelf drie dochters die op de basisschool zitten. Hoe zou u het vinden als hun school niet meer veilig was?”
Het gezin bij de kerstboom en in de tuin, op slippers. Weer een jaar voorbij. En steeds lijkt de boerderij iets harder te kraken en te zuchten.
De camera legt het bezoek van de heren van de Nam vast. Krijgen Ubels en Heite ooit de sfeer terug, vragen ze, als ze de boerderij steen voor steen opnieuw opbouwen – hun grootste wens?
Je zou niet, zegt een van de Nammers, vier keer de waarde van een woning moeten investeren in een pand. ”Dat is onze globale inschatting.”
En dan breekt Annemarie Heite.
”Jíj bent met een grote honkbalknuppel gekomen. Jíj hebt mijn huis aan gort geslagen. Hoe lang wil je ons leven nog kapotmaken? Hoe durf je dit te doen? Hoe dúrf je?”
”Ik vind dit heel persoonlijk worden.”
”Ja”, riposteert ze. “En zo voelt het ook.”
Na de vakantie nemen Ubels en Heite een hartverscheurend besluit.
Voor het eerst in jullie hele leven mogen jullie je eigen kamer ontwerpen, zegt ze de dochters, als het gezin op een avond tegen elkaar aan hangt op de bank. ”We gaan met zijn vieren een mooi nieuw huis bouwen, met alleen maar grote kamers.” ”Ja”, valt Ubels bij. ”Er moet net als bij Pippi Langkous een paard in kunnen.”
Annemijn en Zara filmen hun laatste rondje door het ontmantelde huis. Alleen de lamp hangt nog in wat hun slaapkamer was.
Iedereen zwijgt, even later, als de machines met luid gekraak hap voor hap het pand opeten. Honderdtachtig jaar stenen, hout, gevoel, geschiedenis.
Krak.
”Ik ben absoluut niet zweverig”, zegt Heite, terugblikkend. ”Maar een huis heeft een ziel. Ons huis heeft maanden geleden de strijd opgegeven.”
De film wordt op 12 februari vertoond bij RTV Noord. Een maand later volgt een vertoning op 2Doc. ”Ik heb de film gemaakt voor de rest van Nederland”, zegt Van der Hoek. ”Die heeft gigantisch geprofiteerd van de gasmiljarden. Nu, in de eindfase, moet de overheid zeggen: ‘En wíj rekenen nu met Shell af.’ En niet, zoals nu gebeurt, dat Shell met de gedupeerden afrekent.”
Krak.
Het dak zwicht, de pannen glijden op de grond. Met elke hap tekent zich steeds meer geraamte af tegen de horizon.
Twee wereldoorlogen overleefde de boerderij van Ubels en Heite. Maar de oorlog met Nam en overheid kon het pand niet winnen. Is de film ook een soort requiem voor de boerderij? ”Ja”, zegt Heite. ”Ik denk het wel.”
Krak.
Een raam bungelt in de lucht, kozijn en al. De grijper laat het vallen, op de groeiende berg stoffelijke resten. De knekelput van een huis.
Heite: ”In zo’n kleine microgemeenschap van Ter Laan zijn wij al het vierde huis dat sneuvelt. Het vierde! En weet je? Dit is nog maar het begin.”
De foto bij dit artikel is een still uit de film.